Zaparcie to dokuczliwy stan, który związany jest z trudnościami z wypróżnianiem. Oficjalnie o zaparciu mówi się, gdy u danej osoby mamy do czynienia z wydalaniem małych, twardych i suchych stolców z częstotliwością mniejszą niż 2-3 razy w tygodniu. Trudności w normalnym wydalaniu stolca i długotrwałe zaparcia mogą powodować inne choroby, dlatego warto przeciwdziałać tej dolegliwości. Warto więc zadać sobie pytanie, dlaczego ono występuje.
Jakie są objawy zaparcia?
Zaparcie to bardzo powszechna dolegliwość. Osoby w każdym wieku mogą od czasu do czasu spotkać się z taką sytuacją. Główne objawy to:
- trudne i bolesne wypróżnienia,
- wypróżnienia rzadsze niż 2-3 razy w tygodniu,
- uczucie wzdęcia lub dyskomfortu oraz pełnego brzucha,
- zmęczenie, osłabienie,
- ból brzucha,
- minimum 25% wszystkich defekacji przebiegające z co najmniej jednym z objawów: uczucie niepełnego załatwienia się, ból jelit, konieczność ręcznego wspierania wypróżnienia.
Jedna uwaga – objawy zaparcia mogą być podobne do objawów innych problemów zdrowotnych. Zawsze skonsultuj się z lekarzem w celu postawienia właściwej i jednoznacznej diagnozy. Rozpoznanie zaparć można przeprowadzić na podstawie badania fizykalnego i historii choroby.
Dlaczego dochodzi do zaparcia?
W przypadku normalnego trawienia woda ze spożywanego przez nas pokarmu wchłaniana jest w jelicie. Później ruchy jelit kierują formujący się stolec w stronę odbytnicy. Większość wody z pożywienia zostaje wchłonięta do organizmu W międzyczasie stolec w trakcie drogi przez układ pokarmowy i wydalniczy staje się coraz bardziej zwięzły, zbity i suchy. Jeśli pijemy za mało płynów, to organizm pobiera je z formującego się kału, co utrudnia “przepychanie” w stronę odbytnicy. Stolec się zagęszcza. Dodatkowo gdy ruchy mięśni jelita są spowolnione (np. wskutek braku aktywności fizycznej czy długiego przebywania w pozycji siedzącej), stolec porusza się zbyt wolno przez jelito, powodując jeszcze większe wchłanianie wody. Tak w skrócie można opisać proces, w którym dochodzi do zaparć.
Istnieją również pewne sytuacje zdrowotne pośrednio związane z zaparciem – mogą z nim współwystępować albo nasilać objawy:
- zatory bądź blokady w okrężnicy lub odbytnicy – niedrożność jelit,
- rak odbytnicy albo okrężnicy i guzy z nim związane,
- szczeliny odbytu,
- hemoroidy,
- nieprawidłowa budowa anatomiczna układu pokarmowego lub płciowego (np. zgięcia macicy),
- problemy neurologiczne powiązane z nerwami wokół okrężnicy lub odbytnicy,
- stwardnienie rozsiane
- choroba Parkinsona,
- uraz rdzenia kręgowego,
- paraliż.
Oprócz tego podstawowe przyczyny zaparcia są następujące:
- Niedobór w menu produktów zawierających błonnik. Pokarmy o wysokiej zawartości błonnika zwiększają odczucie sytości i ułatwiają nam trawienie. Błonnik pęcznieje w jelitach i wypełnia je, a jednocześnie pobudza do pracy. W łagodny sposób drażni błonę śluzową jelita, przez co dochodzi do zwiększenia częstotliwości ruchów jelit, zwanych naukowo „wędrującym kompleksem mioelektrycznym”.
- Zbyt małe spożycie płynów. Picie ich w dużej ilości i jedzenie warzyw oraz owoców (zawierają dużo wody) „zmiękcza” stolec i zapobiega odwodnieniu, a także bezpośrednio zmniejsza zaparcia. Jednak tutaj uwaga – spożycie dużej ilości kawy i herbaty – przy rzadkim piciu wody – może nasilić niekorzystne objawy.
- Podeszły wiek. Starsi ludzie są mniej aktywni, mają wolniejszy metabolizm, mniejszą częstotliwość ruchów jelit i siłę skurczu mięśniowego w jelitach. To zwiększa prawdopodobieństwo zaparcia, zwłaszcza w połączeniu z często niskim spożyciem płynów i niekorzystną dietą.
- Ciąża i połóg. Zmiany hormonalne u ciężarnej kobiety sprawiają, że panie w tym stanie są bardziej podatne na zaparcia. Łożysko może wywierać ucisk na jelita i przez to przyczyniać się do zaparcia.
Oto kilka wskazówek, które mogą pomóc uniknąć dalszego rozwoju przewlekłych zaparć:
* Spróbuj stworzyć regularny sposób odżywiania się oraz defekacji, który będzie regulował ruchy jelit. Na przykład staraj się wypróżniać krótko po posiłkach i ustal regularne godziny jedzenia;
* Jedz mniej pokarmów zawierających niewielkie ilości błonnika, takich jak przetworzona żywność, nabiał i produkty mięsne, a zastąp je świeżymi warzywami, owocami, strączkami, orzechami, pestkami, nasionami i pełnoziarnistymi produktami zbożowymi;
* Bądź aktywny na co dzień – zawsze wybieraj schody kosztem windy oraz postaraj się regularnie ćwiczyć. Wystarczy nawet 30-minutowy spacer każdego dnia, by skutecznie wspomóc pracę jelit;
* Pij dużo płynów, co najmniej 1,5-2 litry dziennie.
Nie można zapominać też o prawidłowej technice wypróżniania. Tutaj kluczowe elementy to: niewstrzymywanie chęci defekacji, prawidłowa postawa – z uniesieniem kolan powyżej linii bioder (Daniluk J.: Przewlekłe zaparcia — niedoceniany problem kliniczny , str. 290)1, a także ewentualnie wykonywanie ćwiczeń z zakresu terapii tzw. biofeedback czy korzystanie ze wsparcia psychologa.