Tabletki na zaparcia to jedno z rozwiązań, które są stosowane najczęściej w przypadku zaburzeń wypróżniania się. Zazwyczaj są to środki łatwo dostępne bez recepty, można nabyć je w każdej aptece. Zanim wybierzemy lek na przeczyszczenie dla siebie, warto wiedzieć, jakie są rodzaje tych produktów i jakie środki ostrożności należy podjąć, stosując tabletki na zaparcia.
Czym są leki na przeczyszczenie?
To produkty lecznicze, które zawierają w swoim składzie substancje naturalne lub chemiczne, mające na celu pobudzenie ruchów perystaltycznych jelit i/lub rozluźnienie mas kałowych – w konsekwencji czego stolec jest łatwiejszy do wydalenia. Środki na przeczyszczenie mogą mieć formy:
- tabletek,
- roztworów do rozpuszczenia,
- czopków doodbytniczych.
Ze względu na mechanizm działania, wśród leków na zaparcia można wyróżnić1 (Hermann J. i wsp.: Praktyczne zasady postępowania w zaparciach u dorosłych):
- Środki wiążące wodę (hydrofilne) i zwiększające objętość stolca – bazujące zwykle na produktach błonnikowych (np. nasiona babki płesznik, nasiona babki jajowatej);
- Leki osmotyczne – powodujące przyciąganie wody do światła jelita, przez co poprawia się konsystencja mas kałowych oraz pobudzają się ruchy jelit. Przykładami substancji używanych w lekach osmotycznych są: makrogole (roztwór), laktuloza, fosforany (w formie wlewów doodbytniczych), glicerol/gliceryna (w formie czopków);
- Leki pobudzające ruchy jelit – zwykle bazujące na substancjach pochodzenia roślinnego (jak np. antranoidy/glikozydy antrachinonowe), bisakodyl. Wpływają na pracę mięśni gładkich w układzie pokarmowym, pobudzają ruchy jelit i wzmagają pasaż jelitowy;
- Leki zmiękczające masy kałowe i działające poślizgowo – zazwyczaj w formie czopków zawierających parafinę i/lub dokuzynian sodowy („sól gorzka”, sole magnezu).
Czy leki na przeczyszczenie są bezpieczne?
Nie ulega wątpliwości, że żaden lek nie mógłby zostać dopuszczony do sprzedaży, gdyby nie był odpowiednio przebadany i uznany za bezpieczny. Jednak to, co okazuje się największym problemem związanym z bezpieczeństwem stosowania leków, to ludzka natura. Niestety, często zdarza się, że nie czytamy zaleceń producenta podanych na ulotce dołączonej do danego specyfiku. Stosujemy leki według własnych, niemających uzasadnienia w wiedzy, zasad, nierzadko myśląc, że „im więcej zażyjemy, tym lepiej i szybciej zadziała lek”. Niestety, takie zachowania są bardzo ryzykowne i to one najczęściej sprawiają, że leczenie okazuje się nieskuteczne, a nawet szkodliwe. Dopóki więc będziemy stosować leki zgodnie z zaleceniami lekarza, farmaceuty albo przynajmniej producenta leku – możemy mieć pewność, że dany środek będzie dla nas bezpieczny.
Oczywiście, z każdym lekiem wiązać się mogą pewne działania niepożądane, będące wynikiem wpływu leku na różne elementy naszego organizmu. Jednakże nie jest tak, że owe skutki uboczne dotkną każdego, kto ten produkt zażyje. Działania niepożądane są przebadane pod kątem częstotliwości występowania, a także siły, z jaką się pojawiają. Informacje ich dotyczące także znajdziemy w ulotce każdego stosowanego leku. Jeśli zaś chodzi o lek na zaparcia, to najczęściej pojawiają się takie działania niepożądane, jak:
- wzdęcia,
- nudności, wymioty,
- bóle brzucha,
- reakcje alergiczne,
- upośledzenie wchłaniania innych leków i/lub związków odżywczych z żywności,
- odwodnienie,
- biegunka,
- przyzwyczajenie jelit do działania leku (tzw. „leniwe jelita” w przypadku długotrwałego stosowania leku)2.
Który lek na zaparcia wybrać?
Badania wskazują, że obecnie najchętniej wybieranymi i najskuteczniejszymi środkami na zaparcia są leki z grupy osmotyków – czyli zawierające związki takie, jak makrogol (glikol politylenowy) i/lub laktulozę3 (Daniluk J.: Przewlekłe zaparcia — niedoceniany problem kliniczny). Są to produkty bezpieczne (np. makrogol może być stosowany już nawet u dzieci powyżej 8 lat), ale i skuteczne (działają już po kilkunastu godzinach od zastosowania, podczas gdy inne typy leków na zaparcia potrzebują nawet do 72 godzin na zadziałanie!). Leki osmotyczne cechują się najkrótszą listą działań niepożądanych, do których należą głównie: nudności, bóle brzucha, wzdęcia i wiatry – a zatem nie są to skutki tak niebezpieczne, jak np. utrata elektrolitów, zaburzenia wchłaniania czy odwodnienie.
Przykładem leku osmotycznego na zaparcia jest Forlax – nowoczesny środek działający na bazie makrogolu. Preparat ma formę proszku w saszetkach, do rozrobienia z wodą. Zaleca się stosowanie 1-2 saszetek dziennie, preparat zaś można stosować nawet przez kilka miesięcy. Co więcej, lek na zaparcia Forlax jest bezpieczny także dla diabetyków, osób stosujących (ze względów zdrowotnych) dietę bez galaktozy, jak również może być używany przez kobiety w ciąży i karmiące piersią.