Etiopatogeneza wielu chorób, w tym także zespołu jelita drażliwego, jest związana m.in. z dysbiozą, czyli zaburzeniami w składzie mikroflory przewodu pokarmowego. Choć rola preparatów probiotycznych i prebiotycznych w leczeniu IBS i wskazówki dotyczące doboru konkretnych środków wymagają jeszcze wielu badań, teraz już wiemy, że stosowanie probiotyków może złagodzić objawy IBS.
W skład mikrobioty, czyli całej populacji drobnoustrojów zasiedlających organizm człowieka, wchodzi szacunkowo ok. 1000 różnych gatunków bakterii, z czego u każdej osoby pewna ich liczba jest dominująca (zwykle 150–170). Choć nie znamy jeszcze mechanizmów wiążących zaburzenia mikrobioty z chorobami takimi jak IBS, a także schorzeniami jelit, cukrzycą, otyłością, alergią, a nawet depresją, z pewnością u osób dotkniętych tymi przypadłościami flora bakteryjna jest mniej zróżnicowana niż mikroflora osób zdrowych. Probiotyki i prebiotyki wywołują pozytywny wpływ na skład mikrobioty. Dzięki temu mogą one przyczynić się do złagodzenia objawów IBS1.
Probiotyki a prebiotyki
Mianem probiotyków określa się żywe drobnoustroje (żywe kultury bakterii), które wywierają korzystny wpływ na mikroflorę jelitową, gdy są podawane w odpowiednich ilościach. Działanie probiotyczne wykazują przede wszystkim bakterie kwasu mlekowego z rodzajów Lactobacillus (np. L. acidophilus, L. casei, L. reuteri, L. rhamnosus) i Bifidobacterium (np. B. animalis). Do innych drobnoustrojów probiotycznych należą np. drożdżaki Saccharomyces boulardii1.
Wszystkie wspomniane kultury bakterii są odporne na działanie soku żołądkowego i enzymów trawiennych – dostają się więc do jelita grubego w żywej postaci i tam zaczynają się namnażać.
Prebiotyki są natomiast składnikami żywności, które nie podlegają procesowi trawienia, ale stymulują rozwój lub aktywność jednego czy kilku wybranych szczepów bakterii. Zalicza się do nich np. inulinę i fruktooligosacharydy1. Prebiotyki obniżają pH jelit, przez co wzmacniają funkcjonowanie bariery jelitowej i korzystnie wpływają na skład mikroflory.
Efekty terapii probiotykami
Aktualne wyniki badań naukowych, poparte stanowiskami grup ekspertów, np. z American College of Gastroenterology, potwierdzają, że probiotyki mogą mieć zastosowanie w leczeniu pacjentów z IBS. Kwestią problematyczną pozostaje wciąż dobór odpowiedniego probiotyku2. Dotychczasowe, niewystarczająco jeszcze liczne badania kliniczne, wykazały wpływ probiotyków na łagodzenie objawów zespołu jelita drażliwego3.
Do obiecujących danych należą m.in. te dotyczące szczepu Lactobacillus plantarum DSM 9843 (L. plantarum 299v)2. Słabe działanie łagodzące objawy IBS wykazały w badaniach szczepy z rodzaju Bifidobacterium. Najskuteczniejsze okazało się łączenie różnych szczepów bakteryjnych. Na zasadzie synergii połączenia kilku odmian bakterii probiotycznych mogą wzmacniać efekt leczniczy u chorych na IBS. Dobre rezultaty przyniosła chociażby terapia preparatem zawierającym mieszaninę pałeczek kwasu mlekowego, szczepów Bifidobacterium oraz paciorkowców3.
Probiotyki i prebiotyki wykazują działanie łagodzące takie objawy jak wzdęcia, nadmierne gromadzenie się gazów jelitowych oraz zaburzenia oddawania stolca. Zaleca się stosowanie preparatów probiotycznych zarówno przy biegunkach, jak i zaparciach. Szczep Bifidobacterium infantis 35624 wykazał działanie łagodzące nie tylko wzdęcia, ale także dolegliwości bólowe u pacjentów z IBS4.
Zespół jelita drażliwego – leki
Preparaty probiotyczne i prebiotyczne mogą okazać się istotnym elementem terapii IBS. Terapia probiotykami, zwłaszcza w połączeniu z przyjmowaniem innych leków oraz indywidualnie dobraną dietą może przynieść pacjentowi znaczącą ulgę. Warto zaznaczyć, że leczenie probiotykami nie wyklucza stosowania innych preparatów – wręcz przeciwnie, są one komplementarne ze środkami regulującymi częstotliwość oddawania stolca i jego konsystencję (czyli odpowiednio do formy IBS, lekami przeczyszczającymi lub przeciwbiegunkowymi), a także środkami łagodzącymi dolegliwości bólowe, choćby rozkurczowymi, takimi jak Buscopan. Preparaty te nie wchodzą ze sobą w interakcje, natomiast stosowane łącznie mogą złagodzić dokuczliwe objawy i skrócić czas ich występowania.
Dalsze badania być może odkryją nowe możliwości, jakie otwiera przed chorymi na IBS terapia probiotykami. Istnieją przesłanki łączące skład mikroflory także z występowaniem zaburzeń psychicznych, takich jak depresja, które dotykają chorych na IBS dość często.
Piśmiennictwo:
1. Szajewska H., „Probiotyki – aktualny stan wiedzy i zalecenia dla praktyki klinicznej”, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/gastrologia/wytyczne/168224,probiotyki-aktualny-stan-wiedzy-i-zalecenia-dla-praktyki-klinicznej, data dostępu: 24.08.2018.
2. Szajewska H., „Jaka jest skuteczność stosowania probiotyków, prebiotyków i synbiotyków w zespole jelita drażliwego i przewlekłym zaparciu idiopatycznym?” komentarz, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/gastrologia/przegladbadan/113795,jaka-jest-skutecznosc-stosowania-probiotykow-prebiotykow-i-synbiotykow-w-zespole-jelita-drazliwego-i-przewleklym-zaparciu-idiopatycznym,1, data dostępu: 24.08.2018.
3. Bartnik W., Chojnacki J., Paradowski L., Skrzydło-Radomańska B., Tomecki R., „Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita nadwrażliwego”, Gastroenterologia Kliniczna, https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/29310/24062, data dostępu: 24.08.2018.
4. Kopczyńska M., Małecka-Panas E., „Zespół jelita drażliwego”, Esculap.com, https://www.esculap.com/publication/151873/zesp-jelita-draliwego, data dostępu: 22.08.2018.