Ze względu na uciążliwy charakter dolegliwości związanych z IBS wielu chorych cierpi na problemy natury psychicznej, takie jak zespoły lękowe czy depresja. W takich wypadkach pomoc psychologiczna jest bardzo ważnym elementem terapii.
Według szacunków u ponad połowy osób chorych na zespół jelita drażliwego występują problemy psychiczne o różnym nasileniu, które utrudniają leczenie. Wielu pacjentów nie zdaje sobie sprawy ze swoich zaburzeń emocjonalnych1. Jeszcze inni podkreślają negatywną rolę, jaką ich choroba odgrywa w życiu codziennym. Istotnie obniża ona komfort ich życia, sprawia, że niektórzy wycofują się z życia towarzyskiego i mają problemy w sferze zawodowej. Wywołuje to u nich często zaburzenia lękowe i stany depresyjne. Te z kolei mają wpływ na funkcjonowanie przewodu pokarmowego, nasilając objawy IBS. Z tego błędnego koła jest jednak wyjście. Psychoterapia w leczeniu zespołu jelita drażliwego odnosi niemałe sukcesy. Jak powinna wyglądać pomoc psychologiczna dla pacjenta z IBS i zaburzeniami psychosomatycznymi?
Stan psychiczny chorego a objawy IBS
Stres i silne przeżycia psychiczne wpływają negatywnie na funkcjonowanie układu pokarmowego. Zwiększa się wydzielanie soku żołądkowego, opróżnianie żołądka oraz pasaż jelitowy ulegają spowolnieniu, a ścianki jelita stają się bardziej przepuszczalne. Skutkuje to skurczami i bólami podbrzusza. U chorych na IBS stres (jak wspomniano, często będący następstwem samego faktu bycia chorym i swego rodzaju nieprzewidywalnością występowania objawów) może wywołać symptomy choroby bądź nasilić te, które już występują. Warto dodać, że pacjent z IBS często nie potrafi poradzić sobie ze stresem i negatywnymi emocjami
Lekarz zajmujący się takim pacjentem powinien zdiagnozować jego problemy psychiczne ponieważ nieleczone mogą pogłębiać objawy IBS, a wówczas leczenie objawowe samej choroby nie przyniesie oczekiwanych rezultatów. Zaburzenia psychiczne powinny być wręcz aktywnie poszukiwane w trakcie leczenia pacjenta (ze względu na częstość ich występowania u chorych na IBS). Istotnym uzupełnieniem terapii farmakologicznej i diety powinna być profesjonalna opieka psychologiczna1.
Farmakoterapia IBS obejmuje różnorodne rodzaje leków, których dobór jest uzależniony od postaci choroby (biegunkowej, zaparciowej, mieszanej) i nasilenia poszczególnych dolegliwości. Zastosowanie mają tu m.in. leki rozkurczowe (np. Buscopan), przeciwbiegunkowe, antybiotyki, leki przeczyszczające i osmotyczne, probiotyki, preparaty ziołowe. Jednak jeśli sama farmakoterapia i dieta nie przynoszą rezultatów, pacjent powinien otrzymać także wsparcie psychologiczne.
Jelito drażliwe – leczenie psychoterapią
Zaburzenia psychiczne powiązane z zespołem IBS mogą być leczone różnymi metodami. Za jedną z najskuteczniejszych uznaje się hipnoterapię. Przeprowadzone do tej pory badania kliniczne wykazały, że pomaga ona złagodzić objawy choroby zarówno te ze strony przewodu pokarmowego, jak i psychologiczne, takie jak lęk i depresja. Terapia poprawiła jakość życia pacjentów; wpłynęła pozytywnie na motorykę przewodu pokarmowego i przyczyniła się do zmniejszenia nadwrażliwości trzewnej2. Jak się okazuje, sugestia hipnotyczna może obniżyć siłę odczuwania bólu (długotrwałe rezultaty utrzymywały się u 40% chorych). Ma ona także na celu zwiększenie poczucia własnej wartości i poprawę samooceny pacjenta3.
Dobre rezultaty może też przynieść stosowanie technik relaksacyjnych. Wywołuje to rozluźnienie mięśni, spowolnienie rytmu oddychania i pracy serca, obniżenie tempa przemiany materii, a także efekty psychologiczne, takie jak odczucie wewnętrznego spokoju, odprężenia, równowagi, łagodnej euforii. Relaksacja pomaga pacjentom radzić sobie z negatywnymi emocjami i stresem, skutkując złagodzeniem objawów IBS3.
Techniki psychologiczne mogą stanowić alternatywę dla leczenia farmakologicznego bądź uzupełnienie farmakoterapii. W efekcie mogą nie tylko zwiększyć komfort życia chorego poprzez złagodzenie objawów IBS, lecz i generalnie polepszyć jego samopoczucie dzięki podbudowaniu samooceny i poznaniu sposobów radzenia sobie ze stresem.
Piśmiennictwo:
1. Kopczyńska M., Małecka-Panas E., „Zespół jelita drażliwego”, Esculap.com, https://esculap.com/publication/151873/zesp-jelita-draliwego, data dostępu: 5.08.2018.
2. Bartnik W., Chojnacki J., Paradowski L., Skrzydło-Radomańska B., Tomecki R., „Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita nadwrażliwego”, Gastroenterologia Kliniczna, https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/29310/24062, data dostępu: 24.08.2018.
3.Adamowski T., Chładzińska-Kiejna S., „Zespół jelita nadwrażliwego – zadania psychiatry i psychologa”, Esculap.com, https://www.esculap.com/publication/147685/zesp-jelita-nadwraliwego-zadania-psychiatry-i-psychologa, data dostępu: 5.08.2018.