Zespół jelita drażliwego nie stanowi zagrożenia dla życia pacjenta, natomiast znacznie obniża komfort jego codziennego funkcjonowania. Terapia IBS polega na leczeniu objawowym, zmianie diety, a czasem także na wsparciu psychologicznym.
Zespół jelita drażliwego to przewlekła choroba czynnościowa przewodu pokarmowego, charakteryzująca się bólami brzucha i nieprawidłowym rytmem wypróżnień. Jej przyczyny nie są do końca znane, choć można wyróżnić pewną grupę czynników, które zwiększają ryzyko jej wystąpienia, zaś sam rozwój nie jest związany bezpośrednio z czynnikami organicznymi, (czyli uszkodzeniami jelit) ani biochemicznymi (zaburzeniami metabolizmu). Nie istnieje także terapia, która pozwoliłaby na wyleczenie pacjenta z IBS. Terapia polega na eliminowaniu objawów choroby oraz niedopuszczaniu do jej nawrotów. Oprócz postępowania dietetycznego, dużą rolę odgrywa zatem leczenie farmakologiczne poszczególnych symptomów zespołu jelita drażliwego. Wykorzystywane w tym procesie leki łagodzą dolegliwości bólowe, pomagają też w unormowaniu rytmu wypróżnień oraz opanowaniu czynników, np. psychicznych, które mogą nasilać występujące już objawy.
Leczenie bólu brzucha i wzdęć
Zespół IBS leczy się wyłącznie objawowo ze względu na brak możliwości usunięcia przyczyny choroby. Do najważniejszych elementów terapii należy leczenie bólów brzucha oraz skurczów, wzdęć i innych dolegliwości zlokalizowanych w obrębie jamy brzusznej.
Ból brzucha dotykający pacjenta z IBS zwykle ma charakter skurczowy. W związku z tym zastosowanie w jego terapii znajdują przede wszystkim środki rozkurczowe. Do wiodących należy hioscyna (np. Buscopan – butylobromek hioscyny), łagodząca m.in. ból poposiłkowy[1,4]. Stosowane są także otylonium, cimetropium, pinaweryna, dicyklomina, drotaweryna. W mieszanych (biegunkowo-zaparciowych) postaciach IBS przepisywana jest też trimebutyna, która normalizuje pracę jelita poprzez pobudzenie jego odcinków hipokinetycznych oraz rozkurczenie odcinków hiperkinetycznych. Mebeweryna z kolei działa rozkurczająco na mięśnie gładkie, bez zaburzania motoryki jelit[2].
Działanie rozkurczowe wykazują także preparaty ziołowe, takie jak koszyczek rumianku, owoce kminku, owoce kopru włoskiego, liść melisy lekarskiej, glistnik jaskółcze ziele, korzeń lukrecji i olejek z mięty pieprzowej, który działa również przeciwbólowo (zmniejsza charakterystyczną dla pacjentów z IBS nadwrażliwość trzewną). Zioła można stosować łącznie. Dają one efekt rozkurczowy oraz prokinetyczny – przyspieszają opróżnianie żołądka z treści pokarmowej i ogólnie normalizują perystaltykę jelit[2].
Częstym problemem pojawiającym się u chorych na IBS są wzdęcia oraz nadprodukcja gazów jelitowych. Przyczyną tej dolegliwości jest najczęściej rozrost bakteryjny jelita cienkiego (kolonizacja jelita cienkiego przez bakterie charakterystyczne dla flory jelita grubego). Bakterie te wywołują nagromadzenie się gazów z domieszką wodoru. W tym przypadku zastosowanie znajduje leczenie antybiotykiem o szerokim spektrum działania – rifaksyminą. Przy nadmiernym oddawaniu gazów i wzdęciach pomocne mogą być także simetykon i dimetykon[1,2] oraz wspomniany olejek miętowy. Przewlekłe bóle można leczyć, podając m.in. amitryptylinę z grupy trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (lek działa uspokajająco i przeciwbólowo)[1,3].
Normowanie rytmu wypróżnień
Leczenie zależy tu od postaci zespołu jelita drażliwego. Przy postaci biegunkowej zastosowanie znajdują przede wszystkim preparaty przeciwbiegunkowe – lekiem pierwszego wyboru jest tu loperamid. Często stosuje się też antybiotykoterapię rifaksyminą [1]. Antybiotyk ten zmniejsza nasilenie biegunki, łagodzi także ból brzucha i wzdęcia. Co ważne, nie wykazuje on żadnych istotnych działań ubocznych[2].
U ok. 1/3 pacjentów z IBS występują zaburzenia wchłaniania kwasów żółciowych, prowadzące do przewlekłej biegunki. W tym przypadku zastosowanie znajduje przede wszystkim cholestyramina[2]. Przy silnych biegunkach można ponadto zastosować antagonisty receptora 5-HT3[4].
W leczeniu postaci zaparciowej IBS stosuje się przede wszystkim preparaty osmotyczne, głównie makrogole, takie jak lubiproston, a także środki przeczyszczające. Jako naturalną metodę przeczyszczającą zaleca się zwiększenie ilości błonnika pokarmowego w diecie. Dobre rezultaty przynosi stosowanie preparatów z babki płesznika lub babki jajowatej oraz środków pobudzających pochodzenia roślinnego, np. preparatów z senesu, rzewienia[5]. Można zastosować również czopki glicerynowe. Jeżeli wspomniane sposoby nie skutkują, zaleca się przyjmowanie antagonisty receptora 5-HT4, np. prukalopryd[1].
Leczenie probiotykami
Terapia probiotykami umożliwia bezpieczną dla pacjenta modyfikację flory bakteryjnej jelit. Przynosi ona udowodnione badaniami efekty, łagodząc dolegliwości związane z IBS. Jedynym problemem, przed jakim stoją lekarze, jest dobór odpowiedniego preparatu probiotycznego, a to ze względu na dużą ich różnorodność – środki te zawierają rozmaite szczepy bakterii probiotycznych w różnych dawkach, przez co opracowanie optymalnej strategii leczenia objawów IBS probiotykami wymaga większej liczby badań. Z pewnością wszystkie tego typu farmaceutyki mają zdolność łagodzenia wzdęć i nadprodukcji gazów jelitowych. Największą skutecznością w leczeniu innych symptomów cechują się połączenia różnych szczepów bakteryjnych, np. pałeczek kwasu mlekowego, Bifidobacterium oraz paciorkowców[4].
Piśmiennictwo:
1. „Zespół jelita drażliwego”, Medycyna Praktyczna,https://esculap.com/publication/151873/zesp-jelita-draliwego, data dostępu: 23.08.2018., data dostępu: 5.08.2018.
2. Wasiluk D., Ostrowska L., „Leczenie dietetyczne pacjentów z zespołem jelita nadwrażliwego”, Nowa Medycyna, http://www.czytelniamedyczna.pl/3573,leczenie-dietetyczne-pacjentow-z-zespolem-jelita-nadwrazliwego.html, data dostępu: 23.08.2018.
3.„Amitryptylina (opis profesjonalny)”, Medycyna Praktyczna – Baza Leków, https://bazalekow.mp.pl/leki/doctor_subst.html?id=86, data dostępu: 5.08. g. 14:00
4. Bartnik W., Chojnacki J., Paradowski L., Skrzydło-Radomańska B., Tomecki R., „Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita nadwrażliwego”, Via Medica, https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/29310, data dostępu: 5.08. g. 15:00
5. „Zaparcie”, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.39.#73769, data dostępu: 5.08. g. 15:00